6 DH Enigma

Cyprian

Do pobrania artykuł z "Czuwaj" autor: hm. Anna Poraj (wersja pdf)

[link widoczny dla zalogowanych]

Do pobrania zakładka do artykułu (wersja pdf)

[link widoczny dla zalogowanych]

Cyprian

. hm. Agnieszka Kazek
Od zucha do...
Poniższy tekst to wprowadzenie do treści, które znajdziecie na plakacie dołączonym do tego numeru „Czuwaj”. Plakat pokazuje, jak można przeprowadzić dziewczynę lub chłopca od zucha do harcerskiej dorosłości. Może również skłonić do zastanowienia i dyskusji nad tym, jak wykorzystać istniejące rozwiązania metodyczne, przygotować się do wprowadzenia nowych, aby zapewnić optymalną realizację harcerskiego ciągu wychowawczego.
Fenomen skautowego i harcerskiego wychowania polega w znacznej mierze na tym, że oddziałujemy na małych i dużych, nawet na całkiem dorosłych. Zapraszamy dziewczynkę i chłopca do gromady zuchowej, w której spędzić mogą kilka swoich wczesnoszkolnych lat i nie chcemy ich tracić z oczu później jeszcze długo. Czeka na nich cały ciąg harcerskiego (a tak naprawdę osobowego) rozwoju…
Na wszystkich etapach pracę drużynowego wspiera metoda harcerska, przejawiająca się w postaci metodyki dopasowanej do wieku. Drużynowy z wyczuciem i znajomością rzeczy powinien stosować ją w pracy swojego zespołu. To warunek skuteczności oddziaływania wychowawczego, realizacji celów, atrakcyjności tego, co dzieje się w gromadzie lub drużynie – czyli podstawa powodzenia!

Metodyczne porządki
Niezorientowanych (nielicznych już, mam nadzieję) informuję, że w naszym Związku trwają intensywne „porządki metodyczne”, czyli zmiany w metodyce poszczególnych grup wiekowych. Punktem wyjścia do nich jest uchwała Rady Naczelnej w sprawie zmian w systemie metodycznym ZHP. Jej istotą jest wyodrębnienie i nazwanie czterech grup metodycznych, czyli w naturalny sposób zarysowujących się (wskazują na to cechy rozwojowe i system szkolny) grup wiekowych, które wymagają różnej metodyki. Te grupy to: zuchy, harcerze, harcerze starsi i wędrownicy. Takich nazw używać będziemy od początku przyszłego roku harcerskiego.

Samo wskazanie grup to jeszcze nie wszystko – koniecznie trzeba wypełnić je metodyczną treścią, czyli zapewnić, aby istniały i funkcjonowały w gromadach i drużynach instrumenty metodyczne, formy i sposoby działania odpowiednie dla zuchów, harcerek i harcerzy w danym wieku. Prace nad porządkowaniem rozwiązań metodycznych są właśnie w toku. Ich dotychczasowy efekt – zestaw proponowanych rozwiązań – przedstawiamy na plakacie. Niektóre z tych rozwiązań już istnieją i są wam dobrze znane. Innym, nawet znajomym, nadajemy nową, podyktowaną współczesnymi warunkami treść i funkcję lub zmieniamy ich adresata. Pojawiają się również pomysły zupełnie nowe, które – jak sądzę – powinny wkrótce wypełnić metodyczne luki.

Zwróćcie uwagę na „wzrastanie” przedstawionych rozwiązań metodycznych, odpowiednie do dorastania zuchów, harcerek i harcerzy.

Świat wartości, czyli Prawo i Przyrzeczenie
Prawo Zucha to kilka oczywistych, zrozumiałych dla dziecka norm, których przestrzeganie w codziennym życiu leży w zasięgu jego możliwości. Po kilku latach chłopiec lub dziewczyna potrzebuje już dokładniejszych i poważniej sformułowanych zasad postępowania. Znajduje je w Prawie Harcerskim. Harcerki i harcerze w wieku 11–13 lat zwykle nie kwestionują go, starają się dokładnie i dosłownie zrozumieć treść wszystkich punktów i przestrzegać ich. Harcerzom starszym bezdyskusyjne przestrzeganie norm przestaje wystarczać, pojawiają się wątpliwości i pytania. Po burzliwym okresie poszukiwania, przemyślenia mogą prowadzić do świadomego akceptowania i przestrzegania Prawa. Prawo Harcerskie pozostaje określeniem wartości dla wędrowników, którzy dostrzegają już, że świat nie składa się tylko z dobra i zła, że nie zawsze intencje pokrywają się z czynami. Nie chcą przyjmować „na wiarę”, muszą rozumieć, utożsamiać się z wartościami. Może pomóc im w tym dodatkowo Kodeks Wędrowniczy.

Ktoś mądrze powiedział: „Harcerski ideał wychowawczy zawiera te same wartości, wspólne dla wszystkich członków organizacji. Zdobywanie szczytów obowiązuje wszystkich, tylko że szczyty te są różnej wysokości – i coraz wyższe”. Ważne, aby drużynowy pamiętał, że dorastając do różnego rozumienia Prawa, harcerze dorastają do ról społecznych, do życiowej, dorosłej odpowiedzialności.

Paczka przyjaciół, czyli system małych grup
Zuchowe szóstki to małe, koleżeńskie zespoły, które funkcjonują w zabawie na zbiórce. W drużynie harcerskiej system małych grup jest realizowany przez pracę w zastępach, najlepiej z zastępowym bardziej doświadczonym niż członkowie zastępu. Zastęp przede wszystkim realizuje zadania „zlecone” przez drużynowego i radę drużyny, potem – w miarę rozwoju – jest coraz bardziej samodzielny. U harcerzy starszych zastęp dźwiga podstawowy ciężar realizacji programu drużyny. Podejmuje i realizuje coraz trudniejsze, coraz bardziej samodzielne zadania. W drużynie wędrowniczej oprócz zastępów pojawiają się w miarę potrzeb patrole zadaniowe.

Co robić, czyli program
Program wynika przede wszystkim z potrzeb oraz zainteresowań zuchów i harcerzy. Zadaniem drużynowego jest takie jego ułożenie, aby godził oczekiwania wszystkich członków zespołu, a przy tym skłaniał każdego do indywidualnego rozwoju, wzbogacania wiedzy, umiejętności, osobowości. Tu pomocą służą konkretne instrumenty metodyczne, gwiazdki i stopnie (w nowym systemie będzie ich sześć), zawierające odpowiednie do wieku programy rozwoju. Pamiętajmy, że „programowym” instrumentem metodycznym są także sprawności. Zwróćcie szczególną uwagę na przyporządkowanie metodyczne sprawności harcerskich, w zależności od stopnia ich trudności.

Forma aktywności, czyli uczenie w działaniu
Nie chcę zajmować się teraz formami pracy, ale tym, co charakteryzuje najogólniej całą aktywność zuchów i harcerzy w danym wieku. Zuch przede wszystkim bawi się – metodyka zuchowa oferuje mu zabawę w kogoś lub w coś. Metodyka harcerska to gra, w której istotnym elementem jest współzawodnictwo zespołów–zastępów. Sposób działania harcerzy starszych można scharakteryzować słowem „poszukiwanie”, odnoszącym się do świata zewnętrznego i wewnętrznego. Wędrownicy zaś znajdują swoje pole służby i pragną dokonać wyczynu.

Cyprian

Wszystkie elementy metody skautowej muszą się pojawić w formie przystosowanej do metody każdego poziomu wiekowego. Powinny one być przystosowywane do charakterystycznych cech każdego poziomu wiekowego (umiejętność do zachowania autonomii , stopień wymagań i odpowiedzialności , potrzeba emocjonalnego bezpieczeństwa, metody wyrażania , zdolności współpracy z grupą etc. ) Konsekwentnie rola dorosłych w grupie będzie różna ze względu na wiek (diagram 23).
• TRWANIE (kontynuacja)
Ważne jest to, że powinna być kontynuacja z jednego przedziału wiekowego do następnego.
- założenia wychowawcze każdego poziomu są rozwijane i prowadzą do generalnych założeń wychowawczych;
- elementy metody skautowej używane są w każdym przedziale wiekowym
W tym wypadku nie jest najlepiej, gdy każdy przedział wiekowy będzie odseparowany od innych , zamknięty jako organizacja, która nie oddziałuje efektywnie z innymi poziomami.
Narodowy Komitet Programowy odgrywa kluczową rolę w definiowaniu i analizowaniu generalnych założeń wychowawczych i ułatwianiu współpracy między poziomami.
• PRZERWY
Ważne jest również to, by proponować skauting młodym ludziom w każdym wieku w inny sposób, w odniesieniu do wzrastającego zainteresowania.
Dlatego powinny być przerwy pomiędzy jednym poziomem a następnym. Mundur, elementy symboliki , zadania i styl życia grupy muszą być inne aby uniknąć nudy, która mogłaby wzrastać gdyby były identyczne propozycje dla wszystkich w wieku 7-20 lat. Sposób w jaki elementy metody przechodzą z jednej gałęzi wiekowej do następnej mogą być zilustrowane przez użycie następującej tabelki